Abu Dhabi Bookfair maart 2011
Terwijl door NAVO en “geallieerden” de afgelopen week de no fly-zone boven Libië werd geïnstalleerd, vond in Abu Dhabi de jaarlijkse boekenbeurs plaats. Uitgevers uit de gehele Arabische boekenwereld konden elkaar daar treffen nadat de afgelopen maanden de boekenbeurzen van Tunis en Caïro geen doorgang konden vinden. De volksoproeren in zowel Tunesië als Egypte en de onzekere politieke situatie maakten het onmogelijk de veiligheid van met name buitenlandse gasten te garanderen. Bittere noodzaak dus voor veel uitgevers dat de Abu Dhabi Bookfair nu wel plaatsvond, want vanwege de ondermaatse distributie in de Arabische wereld zijn zij bijna volledig aangewezen op boekenbeurzen om hun boeken aan de man te brengen.
De Abu Dhabi Bookfair is een opmerkelijk moderne beurs, gesitueerd aan de rand van de stad niet ver van het Formule 1-racecircuit, niet ver van de ambassadewijken. Eigenlijk is alles modern aan Abu Dhabi waar de oudste huizen van rond 1900 dateren. Na de vondst van olie vestigden zich hier niet alleen de emirati die algauw over een bijna onbeperkt fortuin beschikten, maar ook tal van westerse zakenlieden op zoek naar contracten.
Sinds een aantal jaren oriënteren de sjeiks zich op een toekomst na de olie. De opleiding van de bevolking is daartoe de sleutel. Om die reden sluiten zij allianties met toonaangevende universiteiten als de Sorbonne en met musea als het Guggenheim en het Louvre. Bedoeling is dat over een aantal jaren mensen naar Abu Dhabi komen om daar kunstschatten te kunnen bewonderen. De bevolking moet toegang krijgen tot de hoogste opleidingen (daarbij gaat het nadrukkelijk om de eigen bevolking, niet om de miljoenen Maleisiërs, Filippino’s, Nepalezen, Indiërs en Pakistani die feitelijk al het werk verrichten). Om die reden werd ook de Frankfurter Buchmesse nu vijf jaar geleden gevraagd mee te helpen aan de opzet van een grote, moderne, internationale boekenbeurs in Abu Dhabi. Streven was onmiddellijk de grootste en invloedrijkste beurs van de Arabische wereld te zijn, internationale spelers aan te trekken, kennis op te doen om die over de regio te verspreiden, en vooral ook een systeem van distributie op te zetten waarmee de hele regio professioneel zou kunnen worden bediend.
Daarnaast stelden de sjeiks zich via programma’s om vertaling in het Arabisch te stimuleren ten doel bruggen te slaan naar het westen. Belangrijke werken uit de V.S. en Europa zouden beschikbaar moeten komen voor lezers in alle landen van de Arabische wereld. Programma’s als Kalima en Kitab werden daartoe opgezet.
Hoge doelen die natuurlijk niet zo gemakkelijk te realiseren zijn en die overigens ook met argusogen werden bezien door de landen waar het boek wel een traditie had: met name Libanon en Egypte. Denken die woestijnbewoners (de emirati) werkelijk onze bevolkingen op te stoten, achten ze zich werkelijk in staat het boek beter te verspreiden, bibliotheken op te zetten, de verkoop via internet te bevorderen?
Zeker is dat de ambities die jaar na jaar werden herhaald op de boekenbeurs in Abu Dhabi hun invloed niet hebben gemist. Juist in de klassieke boekenlanden is er momenteel een enorme activiteit om moderne systemen te ontwerpen om boeken te verspreiden, koopmansgeest en intellectuele nieuwsgierigheid gaan daarbij hand in hand. In veel landen in de regio wordt er geroepen om programma’s voor leesbevordering, voor bibliotheekvorming, voor het recht te gaan studeren, voor het recht om een gevolgde studie ook in de praktijk te kunnen brengen. De opstanden die wij vanuit het westen waarnemen houden daarmee verband, en het was bijzonder om in Abu Dhabi te kunnen praten met mensen uit al die landen die nu in het nieuws zijn. Het gaf ons een geweldige kijk achter de schermen, en een veel beter idee dan hier in de kranten wordt gegeven van de complexiteit van de situatie in veel landen. Ja, zoals eerder werd gesproken over een Praagse Lente, heeft men in een aantal landen in de regio dat gevoel van lente. Dit jaargetijde geeft hoop en verwachting, maar ook angst en onzekerheid. Want of de lente doorzet, is allerminst zeker.
We waren dit jaar met zijn drieën gegaan: Agnes Vogt (kinder- en jeugdliteratuur) en Maarten Valken (non fictie) en ik. Veel uitgevers die wij spraken waren direct verbonden met bewegingen in hun land die op de bres staan voor meer vrijheid, sommigen gingen zelf regelmatig de straat op met slogans en leuzen. Tegelijkertijd stelden zij ook grenzen aan het oproer: hun landen moeten wel geregeerd worden om chaos te voorkomen. Democratie vestig je niet zonder de intellectuele vorming van de bevolking, en voor een georganiseerde staat zal men noodgedwongen wel moeten teruggrijpen op een deel van de bureaucratie die jarenlang de regimes ondersteunde. Realistisch oproer, dat was feitelijk wat veel uitgevers predikten, de enige manier om overname door religieuze bewegingen tegen te gaan en de bevolking werkelijk te dienen op de weg naar boven. En vanzelfsprekend willen zij daar met hun boeken aan meewerken.
In dat gistende klimaat hebben wij de afgelopen week gewerkt. Na vier jaar van steeds intensiever contact met de belangrijkste uitgevers uit Libanon, Egypte, Marokko en Algerije, en een bezoek dat een groot aantal uitgevers verleden jaar aan Nederland bracht, leidde dat tot prachtige resultaten.
Wederom presenteerden wij een brochure in het Arabisch met Nederlandse fictie, non fictie, kinder- en jeugdboeken en poëzie. We voerden gesprekken met een twintigtal uitgevers en ondertekenden een dertigtal Letters of Intent met uitgevers geïnteresseerd in boeken uit onze brochure. Die Letters of Intent zijn voor uitgevers uit de regio van heel groot belang. Lukt het hen om daadwerkelijk een contract af te sluiten met de Nederlandse uitgever voor het boek in kwestie dan ontvangen ze uit het programma Kitab het bedrag van 1.000 dollar als bijdrage om het boek te produceren. Vanuit het Letterenfonds kunnen wij vervolgens ook een bijdrage leveren met de bedoeling de kwaliteit van zowel vertaling als uitgave te bevorderen.
Concreet was er grote belangstelling voor de volgende werken:
Benali - Bruiloft aan zee (fictie)
Bernlef - Hersenschimmen (fictie)
Bordewijk Karakter (fictie)
Brink, van den Over het water (fictie)
Dis, van De wandelaar (fictie)
Draaisma Ontregelde geesten (non fictie)
Dros Bijna jarig (kinderboek)
Gaastra De geschiedenis van de VOC (non fictie)
Hagen Jij bent de liefste (kinderboek)
Japin Het schitterend gebrek (fictie)
Japin De witte met het zwarte hart (fictie)
Kraan Verhalen van de boze heks (kinderboek)
Krabbé De renner (non fictie)
Krabbé Het gouden ei (fictie)
Laurentien van Oranje Mr. Finney (kinderboek)
Mak Amsterdam (non fictie)
Moor, de Kreutzersonate (fictie)
Mulisch Het stenen bruidsbed (fictie)
Posthuma Rintje en zijn vrienden (kinderboek)
Posthuma Rintje maakt muziek (kinderboek)
Posthuma Rintje ruikt avontuur (kinderboek)
Posthuma Waar is Rintje? (kinderboek)
Rosenboom Spitzen (fictie)
Nu is het echter zaak om de verbindingen te leggen tussen de uitgevers uit de regio en de Nederlandse uitgevers om zo spoedig mogelijk contracten af te sluiten. Het Nederlands Letterenfonds zal de komende week de weg plaveien om die verbindingen te realiseren. Voor informatie over de kwaliteit van de betrokken uitgevers in de regio kunnen Nederlandse uitgevers altijd bij ons terecht, zo ook als het gaat om een indicatie van rechten die kunnen worden verlangd.
Met alle bewegingen die nu gaande zijn in de regio acht het Letterenfonds het van des te groter belang om de uitwisseling van ideeën en kennis te bevorderen. Het boek is daarvoor nog altijd het beste instrument. Nederlandse auteurs zullen graag ook met eigen ogen kennis willen nemen van wat zich in de regio afspeelt. Wat zou er mooier zijn dan dat hun werk daar wellicht ook een kleine rol in kan spelen?
Henk Pröpper